Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp: Lãi suất cao sẽ đi kèm rủi ro lớn

Ảnh minh họa. (Nguồn: Vietnam+)

Qua công tác kiểm tra và giám sát, Bộ Tài chính cảnh báo các nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cần thận trọng, tìm hiểu quy định pháp luật và năng lực, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phát hành cũng như nắm rõ những rủi ro đối với trái phiếu doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư.

Các nhà đầu tư cần hết sức lưu ý nguyên tắc đầu tư cơ bản là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro lớn.

Không phải là tiền gửi ngân hàng

Thông tin từ Bộ Tài chính cho biết khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ trong 6 tháng đầu năm đạt gần 257.900 tỷ đồng, trong đó khối lượng phát tập trung chủ yếu trong tháng Một, bắt đầu giảm từ tháng Hai đến tháng Tư và tăng trở lại từ tháng Năm.

Về hoạt động mua lại trái phiếu trước hạn, báo cáo của Bộ cho hay khối lượng mua lại trước hạn trong quý 1 khoảng 12,8 nghìn tỷ đồng và quý 2 là  49,1 nghìn tỷ đồng. Như vậy, doanh nghiệp đã mua lại trước hạn khoảng 61,9 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp trong sáu tháng của năm.

Theo Bộ Tài chính, thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua đã phát triển để từng bước trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. Tuy nhiên, việc thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng nhanh có thể tiềm ẩn rủi ro và ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường vốn, thị trường trái phiếu nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã có 5 công điện chỉ đạo về tăng cường giám sát hoạt động thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã ban hành các chỉ đạo về kiểm tra, siết chặt quản lý giám sát các tổ chức cung cấp dịch vụ như công ty chứng khoán thực hiện tư vấn phát hành, các tổ chức kiểm toán, định giá tài sản.

Qua công tác kiểm tra, giám sát thị trường, Bộ Tài chính khuyến nghị các nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cần thận trọng, tìm hiểu quy định pháp luật và năng lực, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phát hành cũng như nắm rõ những rủi ro đối với trái phiếu doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư.

Bộ Tài chính lưu ý các nhà đầu tư, trái phiếu doanh nghiệp không phải là tiền gửi ngân hàng. Trên thực tế, loại hình trái phiếu này được doanh nghiệp phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ. Vì vậy, nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp cần nhận thức rõ và chấp nhận rủi ro khi mua trái phiếu trường hợp doanh nghiệp không đảm bảo được nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi trái phiếu.

Hơn thế, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là sản phẩm đầu tư chỉ dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp có khả năng phân tích rủi ro và chấp nhận rủi ro khi xảy ra.

Trong thời gian gần đây, một số nhà đầu tư cá nhân đã tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, đặc biệt là trái phiếu có lãi suất cao thông qua các tổ chức phân phối (công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại). Bộ Tài chính nhấn mạnh khi các nhà đầu tư được giới thiệu mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, thì phải hết sức lưu ý các quy định của pháp luật. Bởi, trường hợp nhà đầu tư dùng các cách thức không đúng quy định pháp luật để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thì cả nhà đầu tư và tổ chức cung cấp dịch vụ xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định.

Rủi ro trái phiếu là của doanh nghiệp phát hành

Điểm đáng lưu ý, Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư cần lưu việc các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phân phối chào mời mua trái phiếu doanh nghiệp không có nghĩa sẽ đảm bảo an toàn cho việc mua trái phiếu.

Trên thực tế, các tổ chức này chỉ là doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đồng thời hưởng phí dịch vụ từ doanh nghiệp phát hành trái phiếu và không chịu trách nhiệm về việc thẩm định/đánh giá về tình hình tài chính cũng như khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành. Do đó, các tổ chức phân phối cũng không có trách nhiệm về việc doanh nghiệp có hoàn trả gốc và lãi trái phiếu khi đến hạn hay không. Điều này có nghĩa rủi ro của trái phiếu vẫn là của doanh nghiệp phát hành.

Một lưu ý khác, phía Bộ Tài chính nhấn mạnh bảo lãnh phát hành trái phiếu không phải là bảo lãnh thanh toán trái phiếu. Vì nên, các trường hợp trái phiếu doanh nghiệp được giới thiệu có bảo lãnh song vẫn phải lưu ý phân loại trái phiếu đó được bảo lãnh thanh toán hay bảo lãnh phát hành.

Cụ thể, bảo lãnh phát hành chỉ là việc tổ chức bảo lãnh có cam kết với doanh nghiệp phát hành để phân phối số trái phiếu cần phát hành. Tổ chức bảo lãnh phát hành không có bất kỳ nghĩa vụ nào với nhà đầu tư. Thêm vào đó, nhà đầu tư cũng cần tìm hiểu kỹ phạm vi của các cam kết bảo lãnh thanh toán (như bảo lãnh thanh toán gốc, lãi hay chỉ một phần gốc, lãi và nhà đầu tư sẽ phải chịu rủi ro đối với phần còn lại).

Theo Bộ Tài chính, các nhà đầu tư không nên mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu. Đặc biệt các nhà đầu tư cần thận trọng khi tham gia các hợp đồng hợp tác đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp theo pháp luật dân sự cùng với các cá nhân, tổ chức nào khác, vì rủi ro xảy ra là rủi ro của nhà đầu tư theo pháp luật dân sự.

Trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ hiện nay, tài sản đảm bảo phần lớn là bất động sản và các chương trình, dự án, chứng khoán hoặc kết hợp các loại tài sản (bất động sản, chứng khoán). Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về điều kiện của tài sản đảm bảo, chất lượng, giá trị của tài sản đảm bảo và các kết về bảo đảm của doanh nghiệp phát hành. Ngoài ra, các nhà đầu tư lưu ý các tài sản đảm bảo là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu, khi thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản có nhiều biến động, giá trị tài sản đảm bảo có thể bị sụt giảm và không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Để tiếp tục đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp, ngày 20/7, Bộ trưởng Bộ Tài chính có công văn số 4078/BTC-VP chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị trong ngành tiếp tục đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp và triển khai các đoàn kiểm tra về tình hình phát hành, cung cấp các dịch vụ liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp tại một số doanh nghiệp phát hành và công ty chứng khoán, các công ty kiểm toán độc lập./.